قسمت سوم از سه گانه نفرین ماه
شکارچی در اعماق جنگل پیش می‌رفت. او به تجربه می‌دانست که بدون وجود نور خورشید و زمانی که تمام طبیعت در خواب فرورفته، شکار راحت‌تری خواهد داشت. تازه تیرش را به چله‌ی کمان گذاشته بود که متوجه شد در جنگل تنها نیست. گرگی را دید که در فاصله‌ای نه چندان دور از او ایستاده است. از وحشت تقریباً سر جایش خشک شد و آماده شد تا در صورت حمله‌ی گرگ از خودش دفاع کند. ولی خیلی زود فهمید که جای نگرانی نیست چرا که گرگ اصلاً متوجه حضور او نشده بود و حتی به او نگاه نمی‌کرد. نگاه گرگ به آسمان دوخته شده بود و می‌شد بازتاب نور ماه کامل را در چشمان او دید.
گرگ دهانش را باز کرد و زوزه‌ی او در کل جنگل طنین انداخت…
سلام. به اپیزود هفتم فیلکست خوش اومدید. من شیرین شاطرزاده هستم در این پادکست با حسین خلیلی و سعید جعفری قراره میزبان شما باشم. فیلکست یه پادکست علمیه که البته قرار نیست شبیه پادکست‌های علمی دیگه باشه. قراره اینجا داستان‌های عجیبی بشنویم که ذهن‌مون رو قلقلک میده، و بعد با تابوندن نور علم روی داستان زوایای تاریک اون رو روشن کنیم.
ما تصمیم گرفتیم که در هر اپیزود، یه کسب و کار کوچیک رو معرفی کنیم که بانی اون و کیفیت کارش، مورد تایید خودمونه. این کار بدون هیچ دریافت وجه و فقط با هدف کمک و معرفی کردن افراد با استعدادی انجام میشه که شاید هنرشون اونجور که باید و شاید دیده نشده. نیکوکاری انواع مختلفی داره. یکی با اهدای تمام اموالش نیکوکاری میکنه، یکی بدون چشمداشت به بقیه درس میده، یک پزشک خیر بدون چشمداشت بیمارهاشو درمان میکنه. خلاصه جنبه‌های مختلف نیکوکاری تمومی نداره. معرفی امروز ما هم درباره‌ی پادکستی با همین موضوعه یعنی پادکست نیک‌آوا. این پادکست در هر اپیزود سراغ یکی از خیرین کمتر شناخته‌شده میره و زندگی اون‌ها رو خیلی دقیق از زبون افراد نزدیک بهشون روایت میکنه. من خودم اپیزود محمود و ایرج افشار رو خیلی دوست داشتم و به شما هم توصیه می‌کنم حتماً بشنویدش. پادکست نیک‌آوا رو میتونید در پادگیرهای مختلفی از جمله کست باکس پیدا کنید و ما هم لینکش رو براتون داخل توضیحات این اپیزود قرار میدیم.
امیدواریم از دو اپیزود قبلی لذت برده باشید و آماده‌ی شنیدن آخرین قسمت از این سه‌گانه باشید. اگر هم بدون شنیدن دو اپیزود قبلی همینجوری رندوم اومدید اینجا باید بدونید که اپیزودهای پنجم، ششم و هفتم فیلکست یک سه‌گانه رو تشکیل میدن به اسم نفرین ماه که هرچند داستان‌هاشون در نگاه اول جدا از هم به نظر میرسه، برای درک بهتر داستان بهتره که به ترتیب گوششون بدید. توی اولین بخش از این سه‌گانه یعنی در پوست گرگ، درباره‌ی افسانه‌ی گرگینه‌ها، تاریخچه‌شون و بیماری لیکانتروپی حرف زدیم. توی بخش دوم یعنی قاتلین مهتابی، از اثر ماه روی روان انسان‌ها و تمایلشون به خشونت و ارتکاب قتل گفتیم و در آخر هم می‌رسیم به این اپیزود یعنی؟؟؟ که در اون قراره اثر ماه روی فیزیولوژی انسان و رفتار سایر موجودات زنده رو بررسی کنیم.
خب دیگه بریم و داستان این اپیزود رو شروع کنیم…
اما تا اینجا هرچی که گفتیم مربوط به اثر گرانشی ماه بوده که الان دیگه می‌دونیم نمی‌تونه نقشی در تغییرات روانی انسان‌ها داشته باشه. اما می‌تونیم همین موضوع رو درباره‌ی نور ماه هم بگیم؟ چون حتی بدون دونستن فیزیک پشت قضیه هم می‌تونیم به چشم ببینیم که شب‌هایی که ماه کامله، آسمون شب خیلی روشن‌تر از سایر شب‌هاست.
اول از همه باید این نکته رو یادآور بشم که ماه از خودش نوری نداره و نور خورشید رو بازتاب میکنه. این نور با برخورد به جو زمین منعکس میشه باعث میشه آسمون خیلی روشن‌تر به نظر بیاد. درخشانی یا ایلومینانس ماه بین ۰.۰۵ تا ۰.۱ لوکسه و در مناطق استوایی در شب‌هایی که ابرماه یا ماه کامل در نقطه‌ی حضیض رو داشته باشیم، این درخشانی می‌تونه به ۰.۳۲ لوکس برسه. لوکس هم واحد اندازه‌گیری درخشانیه. برای مقایسه و ملموس‌تر شدن ماجرا، خوبه که بدونید اتاق نشیمن خونه‌ی شما یه چیزی حدود ۵۰ لوکس درخشانی داره. نوری که ماه به زمین می‌رسونه در مقایسه با این عدد مقدار بسیار کوچیکیه ولی شاید بتونه تاثیرگذار باشه.
پای ماه خیلی زود به پزشکی به شکل گسترده‌ای باز میشه. همونطور که خیلی زود برای بیماری‌های روانی هم مسئول می‌دونستنش. ماه اونقدر مهم شد که در قرون وسطی پزشک‌ها ازش مستقیم کمک می‌گرفتن و مثلاً در قرن شونزدهم پزشک‌ها یک سری چارت مخصوص درباره‌ی فازهای ماه رو داشتن و براساس اون تصمیم می‌گرفتن که بیمارشون به چه بیماری‌ای مبتلا شده یا بهترین روش درمانی براش چیه. مثلاً می‌گفتن فاصله‌ی بین ماه نیمه یا تربیع اول و ماه کامل بهترین زمان برای حجامته، یا این که تب بیمار در شب‌هایی که ماه کامله شدیدتر میشه. این باور تا سال‌ها باقی موند و حتی امروز هم داستان‌هایی از پزشک‌ها و پرستارها ممکنه بشنویم که در شب‌هایی که ماه کامله، اورژانس بیمارستان از تعداد زیاد بیمارها انگار داره می‌ترکه.
این داستان‌ها و ریشه‌شون خیلی مشابه داستان پلیس‌ها و ماه کامله که اپیزود قبل کامل بازش کردیم و اینجا دیگه واردش نمیشیم. در همین حد اشاره کنم که همبستگی توهمی اینجا هم نقش مهمی داره.
در اینجا هم باز میخوایم یک کیس خاص و مربوط به نور ماه رو بررسی کنیم که در فرهنگ‌های زیادی از جمله فرهنگ خودمون، خیلی خیلی تکرار میشه. یعنی شما شاید آدمی رو پیدا کنید که درباره‌ی گرگینه‌ها چیزی نشنیده باشه ولی قطعاً درباره‌ی این موضوعی که الان می‌خوام مطرحش کنم شنیده. اون مطلب هم چیزی نیست جز اثر ماهگرفتگی روی خانم‌های باردار و بچه‌های داخل شکمشون.
قبل از وارد شدن به این موضوع، یه مرور سریعی می‌کنم روی کلاً فیزیولوژی طبیعی انسان‌های مونث و رابطه‌ش با ماه.
چرخه‌ی ماهیانه‌ی خانم‌ها اینجوریه که بعد از رسیدن به بلوغ، تخمدان‌ها به صورت ماهیانه شروع به آزاد کردن تخمک میکنن. این تخمک حرکتش به سمت رحم رو شروع میکنه، همزمان رحم هم شرایط رو آماده میکنه که اگه لقاحی بین تخمک آزادشده و اسپرم شکل گرفت، آماده‌ی جا دادن و نگهداری از نطفه‌ی شکل‌گرفته باشه. این آماده‌سازی یعنی دیواره‌ی داخلی رحم قطور میشه و مقدار زیادی خون در این قسمت جمع میشه. اگر بارداری صورت بگیره که هیچی ولی اگر صورت نگیره، بعد از مدتی اون تخمک آزادشده از بین میره، دیواره‌ی داخلی ضخیم‌شده هم ریزش میکنه و به صورت خون از بدن خارج میشه که این خارج شدن خون و بافت داخلی رحم همون پریوده. بعد از پایان پریود، این چرخه دوباره تکرار میشه و دوره تناوب تکرارش به صورت میانگین، ۲۸ روزه.
این عدد ۲۸ میشه نقطه‌ای اتصال دوره‌ی ماهیانه به ماه. چون ماه هم هر ۲۸ روز یک بار به دور زمین میچرخه و همین شد که خیلی زود مردم به فکر ارتباط بین این دو عدد افتادن. ریشه‌ی این تفکر رو هم میشه تو خود واژه‌ی انگلیسی دوره‌ی ماهیانه یا menstrual cycle دید. Menstrual از واژه‌ی یونانی mene به معنی ماه گرفته شده. یعنی از قدیم یه ارتباطی بین دستگاه تولید مثل جنس مونث و ماه دیده می‌شده.
حالا می‌رسیم به اون باور قدیمی. حتماً درباره‌ی لکه‌های ماهگرفتگی شنیدید یا روی صورت و بدن افراد این لکه‌ها رو دیدید. این لکه‌ها که در انگلیسی بهشون birthmark یا نشانه‌ی زمان تولد میگن، به صورت یک ناحیه‌ی تیره روی پوست پدیدار میشه. معمولاً از لحظه‌ی تولد همراه آدمه و اگر هم نباشه اصولاً در ماه اول بعد از تولد نوزاد روی بدنش به وجود میاد. نقاطی هم که شکل میگیره متفاوته و هم روی بدن شکل میگیره و هم روی صورت. انواع مختلفی داره و امروزه به لطف پیشرفت پزشکی و متدهای درمانی زیبایی میشه محوش کرد، اما در سال‌ها و دهه‌های قبل، لکه‌ی ماهگرفتگی مخصوصاً اگر روی صورت به وجود می‌اومده، یه نشونه‌ی نازیبا محسوب می‌شده که خیلی وقت‌ها باعث شرم و ناراحتی برای اون شخص می‌شده. ولی فقط شخصی که ماهگرفتگی داشته نبوده که احساس خجالت رو تجربه می‌کرده بلکه اطرافیان، کسی جز مادر شخص رو باعث این موضوع نمی‌دونستن. این باور وجود داشت و راستش هنوز هم وجود داره که اگر زن بارداری در زمان ماهگرفتگی زیر نور مستقیم ماه بره، یک لکه‌ی تیره روی بدن نوزادش به وجود میاد. حالا داستان ورژن‌های مختلفی هم داره. مادربزرگ خود من می‌گفت که لکه‌ی ماهگرفتگی وقتی به وجود میاد که زن باردار بره زیر نور ماه و به شکمش دست بزنه. یه ورژنی هست که میگه خورشیدگرفتگی هم همین تاثیر رو داره. یه و رژن دیگه حتی یک ذره از نور ماه که از پنجره داخل بیاد همین تاثیر رو خواهد داشت و غیره و غیره. این باور، محدود به ایران نیست و یک باور جهانیه. کشور دیگه‌ای که مردمش شاید بیشتر از هرجایی به این موضوع معتقد باشن، کشور هند هستش. یعنی اگر شما تاثیر ماهگرفتگی بر بارداری رو به انگلیسی سرچ کنید، نصف ریزالت‌های صفحه اول گوگل مربوط به منابع انگلیسی زبان هنده و همین نشون میده که این باور در کشور هند چقدر قویه که اینقدر براش تولید محتوا و اطلاع‌رسانی میکنن
ولی آیا ماه و نور ماه می‌تونه همچین تاثیری روی بچه‌ای که توی شکم مادره بذاره؟ تعدادی از مردم معتقدن ماه در زمان خسوف پرتوهایی از خودش تولید میکنه که برای بارداری مضره و اگر لکه‌ی ماهگرفتگی هم ایجاد نکنه باعث سایر ناهنجاری‌های مادرزادی میشه.
برای جواب دادن به این سوال اول باید بریم سراغ سازوکار ماهگرفتگی.
ماهگرفتگی زمانی رخ میده که زمین دقیقاً بین ماه و خورشید قرار میگیره. توی این حالت، زمین نوری که از سمت خورشید به سمت ماه میاد رو بلاک میکنه و پشتش سایه تشکیل میشه. ماه هم داخل این سایه قرار میگیره و باعث میشه ما از روی زمین پدیده‌ی ماهگرفتگی رو ببینیم. لازمه ذکر کنم که مدار ماه به دور زمین یک زاویه‌ای با مدار زمین به دور خورشید داره یا به عبارتی این سه تا جسم داخل یک صفحه نیستن و برای همین، هر ماه شاهد این نیستیم که سایه‌ی زمین حتماً روی ماه بیوفته یا برعکس، سایه‌ی ماه روی زمین بیافته و خورشیدگرفتگی رخ بده. در این حالت، هیچ پرتوی اضافه‌ای تولید نمیشه، هیچ پرتویی هم از بین نمیره. هیچ ذره یا تشعشع ناشناخته‌ای هم دخیل نیست. همین الان که دارین پادکست رو گوش می‌دید، دستتون رو جلوی نور چراغ یا خورشید بگیرید و به سایه‌ی پشتش نگاه کنید. سایه‌ای که در ماهگرفتگی و خورشیدگرفتگی تشکیل میشه، از جنس همین سایه است و اگر شما در سایه‌ی دستتون پرتوی مضری پیدا نمی‌کنید در سایه‌ی ناشی از ماهگرفتگی هم این پرتو رو پیدا نخواهید کرد.
ولی لکه‌های ماهگرفتگی چرا رخ میدن؟ برای جواب دادن به این سوال گفت‌وگویی داشتیم با دکتر کیارش آرامش
حالا که این صحبت‌ها رو شنیدیم بد نیست یک تحقیق بسیار جالب که در این زمینه انجام شده رو هم بررسی کنیم. اگر شمایی که شنونده‌ی این اپیزود هستید، خانم هستید قطعاً درباره‌ی اپلیکیشن‌های پریود ترکینگ شنیدید و احتمالاً یکی از این اپلیکیشن‌ها رو هم روی گوشی‌تون نصب دارید. اگر هم خانوم نیستید یا کلاً با این اپلیکیشن‌ها آشنایی ندارید، خیلی کوتاه بگم که پریود ترکرها اپلیکیشن‌هایی هستن که تقویم دارن و شما میتونید تاریخ پریودها، روابط جنسی و علائم جسمی و روحی مرتبط با دوره‌ی ماهانه رو داخلش علامت بزنید. یکی از این اپلیکشن‌ها اسمش هست clue که با دسترسی به داده‌ی حدود ۷.۵ میلیون چرخه‌ی ماهیانه اومده و هرگونه ارتباطی بین فازهای ماه و این چرخه رو بررسی کرده. من نتایج این تحقیق رو به اختصار براتون می‌خونم:
- براساس این مقدار داده هیچگونه هماهنگی‌ای بین فازهای ماه و چرخه‌ی ماهیانه‌ی خانم‌ها وجود نداره. در مواردی هم که نوعی ارتباط بین این دو متغیر دیده شده، نوع ارتباط یکسان نبوده و براساس چرخه‌ی ماهیانه‌ی هر فرد مقدار متفاوتی داشته. طول چرخه‌ی ماهیانه در افراد مختلف متفاوته و به عوامل زیادی از جمله نژاد، سن و محل زندگی افراد بستگی داره. اون چیزی که ازش به عنوان همگامی دوره‌ی ماه و دوره‌ی زنانه یاد میشه، در واقع طول میانگین این چرخه هستش. به عبارتی در خیلی از خانم‌ها چرخه ممکنه بالای ۲۸ روز باشه، در خیلی‌ها هم زیر ۲۸ روز.
اما تحقیق اپلیکیشن کلو تنها تحقیقی نیست که انجام شده هرچند از نظر حجم داده یکی از بزرگ‌ترین مطالعات انجام شده توی چند سال اخیره. مطالعات دیگه‌ای هم انجام شدن که مهم‌ترین‌هاشون در دهه‌ی ۸۰ بودن. مثلاً میتونم به مقاله‌ی Lunar and menstrual phase locking اشاره کنم که سال ۱۹۸۰ در American Journal of Obstetrics and Gynecology منتشر شده. این مطالعه روی زنانی تمرکز کرده که چرخه‌ی ماهانه‌شون هم‌اندازه‌ی چرخه‌ی ماه یا همون ۲۹ روز باشه و به این ترتیب بقیه‌ی موارد رو کنار گذاشته. ۶۸ تا مورد رو بررسی کردن که از این ۶۸ نفر، ۴۷ نفر یعنی حدود ۷۰ درصدشون پریود رو بین تربیع اول و سوم ماه تجربه می‌کردن. از تربیع ماه که صحبت می‌کنیم منظور زمانیه که ماه، نیمه به نظر میاد. در واقع میشه بین هفتم تا بیست و یکم ماه قمری که شامل شب ماه کامل هم میشه. به دلیل این که درصد به دست اومده درصد بالایی بوده، محقق‌ها به این نتیجه رسیدن که بین چرخه‌ی ماهانه‌ی زنانی که چرخه‌ی ۲۹ روزه دارن و فازهای ماه ارتباطی وجود داره.
نویسنده‌ی اصلی و اول این مقاله خانمیه به اسم وینیفرد بی کاتلر. ایشون دکترای زیست‌شناسی داره و دوره‌های پسادکتری خودش رو به تحقیق درباره‌ی غدد درون‌ریز رفتاری گذرونده. زمینه‌ی تحقیقاتش به گفته‌ی ریسرچ گیت روی سلامت زنان متمرکزه و یه مرکز سلامت زنان به اسم آتنا رو هم بنیان‌گذاری کرده. کاتلر بعد از مقاله‌ای که صحبتش رو کردیم، مطالعات دیگه‌ای رو هم روی موضوع تاثیر ماه بر عادت ماهانه انجام داده که ادامه‌ی مقاله‌ی اولش هستن. نتایجی که بهشون رسیده میگه در زنانی که چرخه‌ی ۲۹ روزه دارن، احتمال وقوع عادت ماهانه بین تربیع اول و سوم بیشتر از بقیه‌ی ماهه. این آمار در نتایجی که کاتلر بهشون رسیده به وضوح دیده میشه اما دوتا نکته وجود داره که باید بهشون توجه کنیم.
اول این که طبق نتایج کاتلر هرچند احتمال وقوع پریود در هفته‌ی اول ماه قمری کمتر از هفته‌ی دوم و سومه، این اختلاف خیلی بزرگ نیست. دوما این نتایج فقط یک تعداد خاص از زنان رو در نظر میگیره در حالی که چرخه‌ی ماهانه‌ی خیلی‌های دیگه یا این مقدار نیست یا اصلاً منظم نیست که بشه قضاوت خاصی روشون انجام داد.
تحقیقات دیگه‌ای هم قبل و بعد از کاتلر انجام شده. بعضیاشون نتایج کاتلر رو تایید کردن و بعضی‌ها هم هیچ ارتباطی بین سیستم تولید مثل زنان و چرخه‌ی ماه پیدا نکردن. از اونجایی که بحث پیدا کردن معنی‌داری آماری رو در اپیزود پیش از زبون دکتر فتوحی شنیدیم من دیگه اینجا واردش نمیشم و فقط پیشنهاد می‌کنم نسخه‌ی کامل مصاحبه‌ی ایشون رو بشنوید تا بتونید دیدگاه و قضاوت درست‌تری نسبت به ماجرا داشته باشیم.
و اما بحث انسان‌ها رو ببندیم و بریم سراغ حیوون‌ها. به هر حال افسانه‌های ماه در درجه‌ی اول از رفتار حیوون‌ها شروع شده. مثلاً یک دلیل ارتباط افسانه‌ی گرگینه‌ها و ماه این بوده که مردم اعتقاد داشتن گرگ‌ها در شب‌هایی که ماه کامله، رو به ماه زوزه می‌کشن.
و جالبه که بدونیم در این بخش برخلاف بخش‌های بعدی، شواهدی داریم که نشون میده ماه واقعاً روی رفتار حیوانات تاثیر داره.
مکانیزم اثر ماه روی جانوران به طور کامل مشخص نیست و فقط چند تئوری درباره‌ی اون وجود داره. مشکل اینجاست که ما تعداد زیادی گونه‌ی جانوری داریم که رفتارشون رو به صورت کامل نمی‌شناسیم و همین بررسی تاثیر ماه روی اون‌ها رو سخت میکنه. در حال حاضر مطابق نتایجی که از تحقیقات به وجود اومده، به نظر میاد که ماه روی بعضی از رفتارهای حیوونا مثل سیستم تولید مثل اونا تاثیر داره. در واقع نور ماه باعث میشه که غدد جنسی بعضی از جانورها مخصوصاً جانورهای ساکن دریا فعال بشه و شروع به آزاد کردن سلول‌های جنسی بکنه. مرجان‌ها، مارماهی‌ها و بعضی از گونه‌های ماهی‌ها مثال‌های خوبی در این زمینه هستن که تحقیق هم روشون انجام شده. یا مثلاً این موضوع تایید شده که بعضی از جانورهای مهاجر با کمک نور ماه جهتیابی میکنن و مسیر مهاجرتشون رو تشخیص میدن.
اما برگردیم به گرگ. آیا نور ماه واقعاً باعث زوزه کشیدن گرگ میشه؟ و آیا حیوون دیگه‌ای هم وجود داره که موقع حضور ماه کامل در آسمون رفتار عجیبی از خودش نشون بده؟
برای شناخت بهتر رفتارهای حیوانات گفتگویی داشتیم با دکتر سیاوش یالپانیان متخصص محیط زیست
یکی از دلایل احتمالی تغییر رفتار حیوانات در زمان ماه کامل، اثر هورمون ملاتونینه. این هورمون که به هورمون تاریکی یا هورمون خواب هم معروفه، چرخه‌ی خواب و بیداری رو تنظیم میکنه و به عبارتی به بدن میگه که کی باید بیدار بشه و کی بخوابه. ممکنه شنیده باشید که گاهی ملاتونین رو به عنوان داروی خواب هم برای کسایی که مشکلات بی‌خوابی دارن تجویز میکنن
تولید ملاتونین توسط مغز با نور محیط رابطه‌ی عکس داره. گیرنده‌های عصبی شبکیه‌ی چشم اگر در معرض نور قرار بگیرن پیامی رو به مغز مخابره میکنن که باعث کاهش ترشح ملاتونین بشه و ما حس کنیم احتیاجی به خواب نداریم و برعکس وقتی شبکیه هیچ نوری دریافت نکنه ترشح ملاتونین هم بالا میره و ما خواب آلود میشیم.
تصور میشه که تغییرات نور ماه با تغییر سطح ملاتونین در طول شب می‌تونه باعث تغییراتی در چرخه‌ی فعالیت جانورهایی مثل ماهی‌ها بشه. اما برای شکارچیان شب مثل پلنگ یا گرگ کمی باید با احتیاط بیشتری نظر بدیم چون دقیقاً مشخص نیست که چه سازوکاری باعث تغییر رفتار این حیوانات در زمان ماه کامل میشه.
ماه تنها قمر طبیعی زمینه که میلیون‌ها سال پیش چرخش همیشگیش به دور زمین رو شروع کرده. ماه عامل پدیده‌های بسیار زیادیه که خیلی‌هاشون مستقیماً در به وجود اومدن حیات و تکامل اون نقش داشتن. یکی از دلایل این که شما وجود دارید و الان میتونید به این پادکست گوش بدید، ماهیه که شب‌ها در آسمون می‌بینید.
هزاران سال پیش بشر اولیه از غارها بیرون اومد، به آسمون نگاه کرد و کره‌ی درخشانی رو دید که بعضی شب‌ها باعث روشن شدن محیط اطرافش می‌شد. این کره‌ی درخشان خواب افرادی رو که در فضای باز استراحت می کردن بهم می‌ریخت و باعث می‌شد حیوانات شکارچی رفتار عجیبی از خودشون نشون بدن و همین اتفاق‌ها، سرآغاز افسانه‌های ماه شد.
هنوز سوال‌های زیادی درباره‌ی اثر ماه روی زندگی فعلی ما وجود داره که جواب دادن به اون‌ها مستلزم سال‌ها و شاید دهه‌ها تحقیقات مستمر باشه. با این وجود، ما امروز جواب یک سوال رو به قطعیت می‌دونیم: ماه باعث دیوانه شدن آدم‌ها نمیشه. ماه به سلامت روان و جسم ما صدمه نمی‌زنه. اگر کسی مرتکب قتل بشه، علتش ماه کامل نبوده. ماه در زندگی ما و سایر موجودات زنده‌ی روی زمین نقش داره، ولی این نقش برخلاف تصور ما بسیار مثبته.
این اپیزود هفتم از پادکست فیلکست، و قسمت سوم از سه‌گانه‌ی نفرین ماه بود که شنیدید. تنظیم متن و انتخاب موسیقی متن رو من شیرین شاطرزاده انجام دادم. ادیت و هماهنگی‌ها به عهده حسین خلیلی بوده. صدایی روایت‌های ابتدا و انتهای پادکست رو برامون خوند، صدای سعید جعفریه که در بخش ارتباطات و مارکتینگ پادکست به ما کمک میکنه. حامد پارساییان هم تازگیا به ما پیوسته که در نقش آچار فرانسه هرجا کمک بخوایم به دادمون میرسه.
در نهایت هم از کارشناسای برنامه تشکر می‌کنیم که برای تهیه‌ی این اپیزود به ما کمک کردن.
یادتون باشه که فیلکست پادکستیه برای افرادی که می‌خوان بیشتر و عمیق‌تر فکر کنن. تصمیم‌گیری نهایی درباره حرف‌هایی که زدیم به عهده شماست اما اگر کنجکاو هستید و می‌خواین بیشتر بدونید، پیشنهاد می‌کنم سری به منابعی که در متن توضیحات پادکست ذکر کردیم بزنید. در ضمن میتونید اینستاگرام فیلکست رو به آدرس Fillcast_ فالو کنید چون اونجا عکس‌ها و مطالب تکمیلی هم اپیزود رو قرار میدیم.
مرسی که تا اینجا همراه ما بودید. فیلکست هنوز راه زیادی تا رسیدن به کیفیت ایده‌آل در پیش داره و ما خوشحال میشیم اگه پیشنهادها و انتقادهای شما رو درباره‌ش بشنویم. از خودتون مراقبت کنید و گوش به زنگ باشید، چون فیلکست خیلی زود با یک اپیزود جدید برمی‌گرده!
